Is er insectvriendelijker licht?

Het door NWO-TTW gefinancierde project ‘Licht op Natuur’, een samenwerking tussen Wageningen Universiteit, NIOO, Signify (voorheen Philips Lighting) en De Vlinderstichting, heeft dit onderzocht. Er is een model ontwikkeld om aan de hand van het spectrum van een lamp te kunnen voorspellen hoeveel insecten hij zal aantrekken. Recent is daarover een publicatie verschenen in JEZ-A Ecological and Integrative Physiology. Voor het maken van het model is met vallen de aantrekking van 18 verschillende lampen bepaald. Omdat we het spectrum van deze lampen weten, en weten hoe ogen van insecten ongeveer werken, kunnen we hiermee bepalen wat de aantrekking per kleur (golflengte) is. Drie lichtgevoelige pigmenten in het oog van de insecten met elk hun gevoeligheidscurve spelen een rol: één in het UV, in het blauw en in het groen. Deze drie curves zijn gemodelleerd; opgeteld geven ze de totale responscurve.

Om te testen of dit model echt werkt, hebben we geprobeerd of we met dit model de aantallen insecten, die door elf andere lampen aangetrokken worden, goed kunnen voorspellen: dit blijkt heel aardig te gaan. Individuele insectensoorten reageren verschillend, maar als grote groep volgen ze het voorspelde patroon. Sommige lampen trekken veel meer insecten aan dan andere. Dat komt grotendeels door de kleur van het licht. Voor de aantrekking van insecten weten we al dat nabij UV een sterke aantrekkingskracht heeft. Daarom worden voor het nachtvlinderen lampen met veel UV gebruikt. Dit licht trekt wel nachtvlinders en andere insecten aan, maar wij zien het niet. Tussen gewone lampen is ook een groot verschil in het aantal insecten dat ze aantrekken, maar tot nu toe was onduidelijk hoe dat kon.

Het blijkt dat licht nabij UV, met een golflengte van ongeveer 380 nanometer, inderdaad het sterkst insecten aantrekt en dat een lichtval het beste werkt als er veel licht van die golflengte uitkomt. Omdat de UV-straling slecht is voor onze ogen en we dit niet kunnen zien, is het wel verstandig om een UV-bril te dragen als je een lamp gebruikt die veel UV uitstraalt. Meestal wil je echter een lamp die zo min mogelijk insecten aantrekt, zowel bij een natuurgebied als op een terras. Met dit model is ook dat eenvoudig te bepalen en kan een onderbouwde keus gemaakt worden voor een insectvriendelijkere lamp. Uiteraard is het effect van verlichting afhankelijk van verschillende factoren. Als een lichtbron goed afgeschermd is en de omgeving weinig verlicht, zal de impact beperkt zijn. Zwakkere verlichting zal ook minder invloed hebben dan een heel felle lamp. De kleur van het licht speelt daarmee vergeleken maar een beperkte rol, maar is met moderne verlichtingstypes wel goed aan te passen. Door alleen te verlichten waar en wanneer dat nodig is met het juiste lichtniveau en minder storende kleursamenstelling kan lichtvervuiling flink teruggedrongen worden zonder dat dat ten koste gaat van verlichting voor menselijk gebruik.

Hier kunt u een pdf van de publicatie downloaden.

Tekst: Roy van Grunsven, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling