Bioluminescentie kleurt Rudolfs neus rood

De rode neus van Rudolf het rendier houdt biologen al jaren bezig. De veronderstelling dat hij simpelweg een drankneus heeft, is allang ontkracht en in 2012 werd aannemelijk gemaakt dat Rudolfs neus oververhit was. Maar deze week verscheen in DEINSEA, het online tijdschrift van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam, een wetenschappelijk artikel dat nieuw licht op de zaak werpt: "Rudolfs neus kleurt rood door bioluminescentie", aldus onderzoekers van de Universiteit van Brighton.

Van de negen rendieren die de arrenslee van de kerstman door de lucht trekken, is Rudolf de bekendste vanwege zijn rode neus. In 2012 publiceerden onderzoekers van het Erasmus MC, Diergaarde Blijdorp en het Natuurhistorisch Museum Rotterdam in DEINSEA een verklaring voor die rode neus: oververhitting van het neusslijmvlies (pdf: 3.2 MB). Uit metingen bij rendieren in de dierentuin bleek dat zij het fijne bloedvatstelsel van het neusslijmvlies kunnen gebruiken om warmte kwijt te raken. Bij zware inspanning zou het neusslijmvlies dermate oververhit raken dat het gaat gloeien. Bij Rudolf, die een loodzware slee met de kerstman en zakken vol cadeautjes trekt, veroorzaakt dat zijn rode neus.

Aanpassing aan vliegen in dichte mist

"Maar hoe zit het dan met de acht andere rendieren?", dachten onderzoekers van de Universiteit van Brighton. Zij trekken immers ook de zware arrenslee, maar een rode neus is bij hen nog nooit waargenomen. Dat zette dr. Angelo Pernetta, dr. Neil Crooks en hun studenten aan het denken over de rode neus van Rudolf. Ze bestudeerden tientallen wetenschappelijke artikelen over uiteenlopende onderwerpen als aerodynamica, de atmosfeer op grote hoogte, samenstelling van licht, en het zicht van rendieren. Uiteindelijk concludeerden ze dat de rode neus van Rudolf een aanpassing moet zijn aan het vliegen onder mistige omstandigheden. Ze vermoeden dat de rendierneus rood gloeit door bioluminescentie (pdf: 326 KB). De zeldzame rode vorm van dit verschijnsel komt onder andere voor bij diepzeevissen. Via een lichaamseigen chemische reactie ontstaat er licht, en rood licht dringt goed door onder mistige omstandigheden. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat de rode gloed van Rudolfs neus hemzelf, de andere rendieren en natuurlijk ook de kerstman op Kerstavond helpt over de aardbol te navigeren.

Pernetta heeft al ideeën voor vervolgonderzoek: “De grote vraag is nu hoe Rudolf en de andere rendieren het voor elkaar krijgen om te vliegen.”

Tekst: Bram Langeveld en Kees Moeliker, Natuurhistorisch Museum Rotterdam
Foto: Beeldbewerking Mark Prinsen