Zeldzame Zeeuwse spons in Oosterschelde aangetroffen
Stichting ANEMOONBericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]
Nederlandse kustwateren herbergen een dertigtal verschillende sponzensoorten. Suberitus virgultosus is een soort die nagenoeg uitsluitend bekend is van de centrale Noordzee en de Doggersbank. In de Zeeuwse Delta wordt deze spons echter zeer zelden door sportduikers waargenomen. In oktober heeft een sportduiker bij de duiklocatie Plompe Toren, ongeveer 500 meter ten oosten van Burghsluis, na jaren van afwezigheid weer een exemplaar, van wat waarschijnlijk weer deze spons is, aangetroffen.
Nederlandse kustwateren herbergen een dertigtal verschillende sponzensoorten. Suberitus virgultosus is een soort die nagenoeg uitsluitend bekend is van de centrale Noordzee en de Doggersbank. In de Zeeuwse Delta wordt deze spons echter zeer zelden door sportduikers waargenomen. In oktober heeft een sportduiker bij de duiklocatie Plompe Toren, ongeveer 500 meter ten oosten van Burghsluis, na jaren van afwezigheid weer een exemplaar, van wat waarschijnlijk weer deze spons is, aangetroffen.
Suberites virgultosus is een spons die nog geen Nederlandse naam heeft. Het is een soort die zich op de Doggersbank in het noorden van de Noordzee en op de bodem van de centrale Noordzee goed thuis voelt. Hier is de soort al vaker en met grotere exemplaren waargenomen. In de Zeeuwse Delta is het echter heel anders met deze spons gesteld. De eerste van met zekerheid gedetermineerde waarnemingen voor de Zeeuwse Delta zijn van de Oosterschelde in juli 2005 van een complex bij Wissenkerke en één in juni 2005 bij Burghsluis. In juli 2004 werd ook al een spons in de westelijke Oosterschelde aangetroffen die qua uiterlijk sterk op deze soort lijkt, maar deze is niet met zekerheid gedetermineerd. Op 24 oktober 2015 is echter na jaren van afwezigheid eindelijk weer een klein enkelvoudig exemplaar aangetroffen van ongeveer vier centimeter doorsnede van wat waarschijnlijk Suberites virgultosus is. Deze is gevonden bij Plompe Toren, Koudekerke in de Noordwestelijke Oosterschelde, op circa 18 meter diepte door een sportduiker en vrijwilliger van Stichting ANEMOON.
De soort is nagenoeg uitsluitend bekend van de Noordzee en dus ook zeer zeldzaam in uitsluitend de westelijke Oosterschelde. Daarmee lijkt de soort uitsluitend in de Noordzee-regio voor te komen (endemisch). Mogelijk is er ook een waarneming geweest in het Noorden van Alaska. De soort is niet bekend van het Grevelingenmeer en het Veerse Meer. In de centrale en oostelijke Oosterschelde is de soort ook nog niet aangetroffen. Dit verspreidingspatroon geeft aan dat de spons waarschijnlijk voor een succesvolle vestiging afhankelijk is van zeer specifieke condities. Mogelijk spelen daarbij relatief sterke getijdenstromingen, een stabiele zoutconcentratie en wellicht hooguit een beperkte slibneerslag een belangrijke rol.
Suberites virgultosus is te herkennen aan zijn bolle maar ook tot soms tot 20 centimeter uitgerekte vorm. De kleur is meestal licht geelbruin. De oppervlakte is glad en de spons heeft één enkele uitstroomopening, bovenop de bol. Eigenlijk lijkt de spons daarmee een beetje op een kleine aardappel en is “Aardappelspons” een goede suggestie voor een Nederlandse naam. Maar ja…. What’s in a name? Hoewel de vorm van de Aardappelspons en de voorgestelde Nederlandse naam enige associatie suggereert met een plantaardige herkomst is het net als alle andere sponzen een dierlijk organisme. Het is een dier dat je zeker nergens op een menukaart zult aantreffen. Hij is niet eetbaar!
De soort kan verward worden met de verwante soort Suberites ficus, die vaker op de Noordzee en de Noordwest-Europese kust is waargenomen. Alleen zeer specialistisch en gedetailleerd microscopisch onderzoek of DNA-onderzoek kan uitsluitsel geven of deze waarneming inderdaad ook Suberites virgultosus betreft.
Tekst en foto’s: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON