Nederlandse noordse stern vliegt record: 90.000 kilometer

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland [land] op [publicatiedatum]

Een noordse stern die in de zomer van 2011 in een kolonie in Groningen werd ‘geloggerd’ blijkt een jaar later meer dan 90.000 kilometer te hebben gevlogen: via Nieuw-Zeeland naar de Zuidpool en weer terug. Dat schrijven Ruben Fijn, Richard Phillips, Derick Hiemstra en Jan van der Winden in het jongste nummer van het tijdschrift Ardea van de Nederlandse Ornithologische Unie. Deze vogel is daarmee de nieuwe recordhouder langeafstandvliegen.

De onderzoekers vingen in 2011 zeven noordse sterns in de kolonies rond de Eemshaven en Delfzijl. Het daarop volgende jaar werden – heel uitzonderlijk! – alle vogels teruggevangen. Van de zeven loggertjes konden ‘slechts’ bij vijf de gegevens worden afgelezen. Op basis van de combinatie van daglengte en tijd hadden de minuscule apparaatjes van slechts een paar gram zwaar dagelijks de positie op aarde vastgelegd met een nauwkeurigheid van plus of min een paar honderd kilometer.

In 2010 was na een vergelijkbaar onderzoek al gepubliceerd hoe noordse sterns van Groenland in een S-bocht via West-Afrika en Zuid Amerika naar de Weddell-zee in Antarctica waren gevlogen. De verbazing van de Nederlandse onderzoekers was dan ook groot toen bleek dat de Groningse vogels bij zuidelijk Afrika naar het oosten trokken, de Indische oceaan op. Nota bene Amsterdam eiland, midden in de Indische Ocean bleek een tussenstop voor een aantal van hen, alvorens ze doorvlogen naar Australië. Eén vogel vloog zelfs door naar Nieuw-Zeeland, om pas daar naar het zuiden af te buigen. Opmerkelijk was bovendien dat, in tegenstelling tot vogels van Groenland, de Nederlandse sterns in Oost-Antarctica de zuidelijke zomer doorbrachten. Inclusief de vliegbewegingen op de tussenstops en in het overwinteringsgebied vlogen de vogels gemiddeld in 273 dagen maar liefst 90.000 kilometer.

‘Het was natuurlijk al bekend dat de noordse stern de meest spectaculaire trekvogel is die je kunt onderzoeken’, zo licht een opgetogen Van der Winden toe. ‘Op basis van de publicatie uit 2010 waren we benieuwd of de Nederlandse vogels zich onderscheiden van de rest. De noordse stern zit hier aan de zuidgrens van zijn verspreidingsgebied. Nu blijkt dus dat deze deelpopulatie zich niet alleen anders gedraagt dan de vogels uit Groenland, ze zijn ook nog eens de absolute recordhouders in langeafstandvliegen’.

Tussenstations beschermen
Behalve dat deze spectaculaire ontdekking het voorstellingsvermogen haast te boven gaat zit er volgens Van der Winden ook een duidelijke praktische kant aan. ‘De deelpopulatie waar deze Nederlandse vogels toe behoren is klein en bovendien krimpende. Door dit onderzoek zijn nieuwe gebieden in beeld gekomen die bescherming verdienen. Bovendien onderstrepen we met dit onderzoek nog eens het belang van bescherming van de sternenkolonies rond Delfzijl. Die kolonies worden voortdurend bedreigd door menselijke activiteiten in het gebied.’

Dit onderzoek werd door Van der Winden uit eigen zak gestart en met financiële steun van Vogelbescherming uitgewerkt. De onderzoeker kijkt uit naar vergelijkbare initiatieven in de toekomst. ‘Er komen de komende jaren nog meer van dit soort projecten met geolocators en noordse sterns, onder andere van Maarten Loonen op Spitsbergen. Het wordt erg spannend om te zien of de vogels van andere herkomstgebieden ook een eigen route hebben, of dat ze de Groenlandse of de Nederlandse route volgen.’

Bron en meer informatie
Fijn, R.C., Hiemstra, D., Phillips, R.A. & van der Winden, J. 2013. Arctic Terns Sterna paradisaea from the Netherlands migrate record distances across three oceans towards Wilkes Land, East Antarctica. Ardea 101: 3-12.

Tekst: Rob Buiter. Deze tekst is afkomstig uit Vogelnieuws nr 3, dat volgende week verschijnt. Vogelnieuws is hét vakblad voor vogelbeschermers.
Foto: Saxifraga-Jan Nijendijk
Kaartje: Vogelbescherming Nederland