Een massa massasponzen

Op de Nederlandse kust komen circa 25 verschillende soorten sponzen voor. De zeer zeldzame massaspons wordt de laatste tijd steeds vaker waargenomen.

Hoewel sommige sponzen lastig op het oog te determineren zijn, is het voor een geïnteresseerde sportduiker niet moeilijk om bij een willekeurige duik in het Grevelingenmeer of de Oosterschelde drie tot zes soorten waar te nemen. Er zit een grote dynamiek in de Nederlandse sponzenlijst. Uit een recente wetenschappelijke publicatie blijkt dat er de afgelopen vier jaar maar liefst zes nieuwe soorten sponzen in Nederland zijn waargenomen (Van Soest et al., 2007).

Bijzonder

De paddestoelenspons of massaspons was tot voor kort zeer zeldzaam in Nederland. Tot juli 2008 is er slechts twee keer een massaspons aangetroffen in de Nederlandse kustwateren. Één exemplaar is in 1996 bij Zierikzee door duikers gezien en het andere exemplaar is in 2007 bij de duiklocatie Vuilnisbelt op Tholen gevonden. Van 27 juli tot en met 3 augustus 2008, dus in een periode van 8 dagen, is het aantal op de Nederlandse kust waargenomen massasponzen explosief toegenomen. Één waarneming stamt van de omgeving van Zierikzee en in de geulen van het Waaigat en Rijn of Boomkil zijn tijdens drie duiken op 2 en 3 augustus  maar liefst 19 exemplaren gevonden! Deze twee locaties liggen midden in de zuidoostelijke Oosterschelde tussen Tholen en de omgeving van Yerseke.

Uiterlijk

De massaspons is een fraaie opvallende halfbolvormige spons met een doorsnede van maximaal 30cm en 10-15 cm hoog. Hij lijkt een beetje op de vorm van menselijke hersenen. De oppervlakte is onregelmatig en variabel gevormd. Vaak zijn het onregelmatige lobben waar veel zand en slib tussen verzameld. De kleur is oranje tot rozerood met een karakteristieke intense gloed. Hij bezit een stevige bijna kurkachtige structuur en de geur van de spons is een beetje zoet.

Opwarming
De massaspons is bekend van de Middellandse zee en de Europese kust tot aan de Britse eilanden en komt in zowel brak- als zoutwater voor. Vaak groeit hij ondiep op losse schelpen, maar ze worden ook op stenen en andere vormen van hard substraat gevonden. Alle exemplaren die 2 en 3 augustus 2008 zijn gevonden zaten op Japanse oesters en muiltjes. Wat is de oorzaak van de plotselinge toename van de massaspons op onze kust? We zullen het waarschijnlijk nooit met zekerheid weten. Mogelijk is ook deze soort met de import van schelpdieren in de Oosterschelde geïntroduceerd. En gezien de oorspronkelijke zuidelijke verspreiding, is de opwarming van onze kustwateren waarschijnlijk ook van grote invloed op de lokale vestiging van deze spons. We moeten nog afwachten hoe hij zich hier verder gaat ontwikkelen, maar voorlopig zijn we weer een fraaie soort rijker om onder water van te genieten.

Tekst en foto’s: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon