Soortenlijst Nederlandse Noordzee nu te bekijken

De lijst met soorten is op verzoek van het ministerie van Economische Zaken opgesteld. De overheid kan hiermee werken aan behoud en duurzaam gebruik van de natuurlijke biodiversiteit, het ontwikkelen van beleid als  ‘Bouwen met Noordzeenatuur’ om natuurwaarden van bijvoorbeeld offshore windparken te versterken, en het volgen van exoten in de Noordzee.

Aantallen Noordzeesoorten

Het totaal aantal zout- en brakwatersoorten in Nederlandse wateren (Noordzee, Waddenzee, Zeeuwse Delta) bedraagt ruim 1909 soorten, waarvan 8% exoten. Hiervan komen 1284 soorten in de Nederlandse Noordzee voor, waarvan 6% exoten. Van de Noordzeesoorten leven er zo’n 622 in de ondiepere Noordzeekustzone (0-20 meter diepte) en 847 in de diepere delen. Van de bodemdieren in de Noordzee komen 812 voor op zand- en slibbodems (zacht substraat) en 524 op harde ondergronden zoals stenen, dijken en scheepswrakken en platforms (hard substraat).

“Niet eerder hebben we zo’n complete lijst gehad van het leven in de Nederlandse Noordzee,” zegt onderzoeker Oscar Bos, die vanuit Wageningen Marine Research aan het samenstellen van de soortenlijst heeft gewerkt. “Voor onderzoekers, maar ook voor duikers en strandwandelaars is dit een handige checklist om te zien of een waarneming inderdaad uniek is. En als je wilt weten welke exoten er in de Noordzee zitten, is het nu een kwestie van een druk op de knop. Bij de lijst zitten veel mooie foto’s, die zijn voor iedereen interessant. Veel mensen hebben geen idee wat er allemaal leeft in zee en hoe kleurrijk het onder water is.”

Biodiversiteit

De grootste soortenrijkdom is te vinden onder de geleedpotigen (krabben, kreeften, garnalen en andere groepen) met 301 soorten in de Noordzee. Andere belangrijke groepen zijn de chordadieren (vissen, zoogdieren, vogels en ook zakpijpen), ringwormen, weekdieren (schelpdieren, zeenaaktslakjes en inktvissen) en holtedieren (anemonen en kwallen). In het World Register of Marine Species (WoRMS) zijn wereldwijd in totaal ongeveer 214 duizend mariene soorten opgenomen. Uit de nieuwe soortenlijst blijkt in de Noordzee 0,6% van de wereldwijde biodiversiteit voor te komen.

Vergeleken met de totale Nederlandse soortenrijkdom op land en in water (ongeveer 36 duizend soorten) dragen de mariene en brakwatersoorten (1909 soorten) zo’n 5% bij. Dit percentage lijkt weinig, aangezien de Noordzee en de andere zoutwatergebieden samen maar liefst 62% van het totale Nederlandse oppervlak omvatten. De relatief kleine soortenrijkdom komt door de kleinere habitatdiversiteit in de zee (voornamelijk zandbodem) en het nauwelijks voorkomen van de soortenrijke groepen van insecten en schimmels in de zee. Op een hoger taxonomisch niveau is de biodiversiteit van de zee juist groter dan die op het land: groepen zoals stekelhuidigen, zakpijpen, holtedieren, sponzen of pindawormen komen exclusief in water voor.

Nieuwe soorten

De soortenlijst is samengesteld op basis van nog niet eerder gecombineerde databases en publicaties. Opvallend is dat nog steeds nieuwe soorten voor de Noordzee ontdekt worden, zoals de ‘Zeespriet-kroonslak’ op een scheepswrak en een aantal mosdiertjes op opgeviste visnetten bij scheepswrakken. Het gaat vooral om soorten die in de reguliere bodemmonitoring niet voorkomen, maar wel worden opgemerkt tijdens inventarisaties door bijvoorbeeld Stichting Duik de Noordzee Schoon en Stichting Anemoon, evenals in onderzoek aan olie- en gasplatforms en offshore windparken.

Sinds de afronding van de dataverzameling voor het rapport zijn nog eens 20 tot 25 soorten extra ontdekt die nieuw zijn voor de Noordzee. Het gaat om soorten uit een recente bemonstering van de Klaverbank, een gebied met hard substraat in het westelijk deel van de Noordzee. Verder is er een aantal kelkdiertjes ontdekt en is een mosdiertje aangetroffen op een offshore gasplatform in het midden van de Nederlandse Noordzee. Bij een update van de lijst zullen die soorten worden meegenomen.

Digitale soortenlijst

De soortenlijst is ook digitaal beschikbaar als onderdeel van het Nederlands Soortenregister. In de digitale soortenlijst zijn de zout- en brakwatersoorten onderverdeeld volgens de standaard taxonomie. Er is aangegeven of de soort van nature voorkomt of een exoot is. Voor de exoten is op de website meer informatie beschikbaar via het ‘exotenpaspoort’. Ook is informatie te vinden over in welke zout- en brakwatergebieden de soorten voorkomen. Voor de bodemdieren is aangegeven of ze leven op hard of op zacht substraat. Deze lijst wordt actueel gehouden.

De digitale soortenlijst Nederlandse Noordzee is te bekijken op de website van het Nederlands Soortenregister van Naturalis Biodiversity Center.

Tekst: Wageningen University & Research
Foto: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon (leadfoto: dodemansduim, Nederlands enige koudwaterkoraalsoort)
Grafiek: O.G. Bos, Wageningen Marine Research