Judasoren bij droogte onherkenbaar

Judasoren (Auricularia) behoren tot de trilzwammen. In Nederland komen twee soorten judasoren voor; het Echt judasoor (Auricularia auricula-judea) en het Viltig judasoor (Auricularia mestenterica). Recent waren beide soorten nog in afzonderlijke genera (families) ondergebracht omdat ze er behoorlijk verschillend uitzien.

Door het moderne moleculair genetisch onderzoek naar verwantschappen werd snel duidelijk dat het uiterlijk bij paddenstoelen bedrieglijk kan zijn als het gaat om de werkelijke verwantschappen. De min of meer alleenstaande roodbruine, kraakbeenachtige oorvorm van het Echt judasoor ziet er heel anders uit dan het Viltig judasoor. Deze soort is van boven grijsgroen tot bruin gezoneerd, viltig en dikvlezig en groeit in aaneengesloten formaties op dood hout. Tenminste onder vochtige omstandigheden want judasoren verschrompelden en verkleuren als ze uitgedrogen. Beide judasoren zijn nauwelijks met andere paddenstoelen te verwarren of het zou het veel kleinere Vals judasoor (Schizophyllum ampium) moeten zijn.

Toename judasoren

De afgelopen decennia hebben beide soorten judasoren hun areaal in Nederland flink uitgebreid. De toename is aan meerdere oorzaken te wijten, maar als hoofdoorzaak wordt de toenemende eutrofiering van de laatste decennia gezien. Beide soorten hebben een voorkeur voor voedselrijke, min of meer basische standplaatsen op zand en kleibodems hoewel het Viltig judasoor grotere voorkeur laat zien voor meer zwaardere grondsoorten. Het Echt judasoor is van oudsher bekend als zwakteparasiet op oude Vlierstruiken en wordt ook op het dode hout ervan gevonden. Beide judasoren worden de laatste decennia in toenemende mate van andere boom- en struiksoorten gemeld. Het Echt judasoor is naast Vlier als belangrijkste waardboom tegenwoordig ook bekend van Beuk, Populier, Esdoorn, Eik, Els, Wilg en Kardinaalsmuts. Het Viltig judasoor wordt vooral van het dode hout van Iepen gemeld, maar daarnaast ook van Populier, Beuk en Eik. Meestal zit het Viltig judasoor op dikke stronken, stammen en takken waarop hij lange aaneengesloten stroken vormt. In de duinen langs de paden wordt Viltig judasoor veel op van dikke stammen gemaakte zitbankjes gevonden die deze geheel kunnen bedekken. Dergelijke overgroeide bankjes verdwijnen in sneltreinvaart uit het landschap omdat het Viltig judasoor die in enkele jaren verteert. Het Echt judasoor wordt veel minder op hout van dergelijk formaat gevonden.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Martijn Oud (uitgedroogde Echt judasoor); Menno Boomsluiter