Hybride van Amerikaanse Russen in Salland

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op vrijdag 18 september 2009

Ecologen van Wageningen Universiteit hebben in Salland een nieuwe plantensoort ontdekt. Het betreft een kruising tussen twee van oorsprong Noord-Amerikaanse russensoorten: de tengere rus en de samengetrokken rus. Vanwege de vindplaats en de vinders is de nieuwe soort ‘Juncus x sallandiae Corporaal & Schaminée’ genoemd. De samengetrokken rus was ook nog nooit eerder in Nederland aangetroffen.

	Juncus x sallandiae

Tijdens een excursie met studenten ontdekten Albert Corporaal en Joop Schaminée op 22 juni 2009 in een enkele jaren geleden gegraven waterbergingsgebied ten zuidwesten van Nieuwleusen (Overijssel) de rus Juncus dudleyi, een Noord Amerikaanse soort die nog niet eerder in ons land was aangetroffen. Bij nadere inventarisatie van het terrein vonden de onderzoekers niet alleen Juncus dudleyi en de verwante Juncus tenuis, maar ook een hybride tussen beide soorten. Deze hybride was nergens ter wereld al eerder aangetroffen. De hybride heeft de naam Juncus x sallandiae Corporaal et Schaminee (= dudleyi x tenuis) gekregen, naar de vinders en de vindplaats.

Samengetrokken rus
Juncus dudleyi is een overblijvende, polvormende plant met alleen bladeren aan de onderkant van de stengels. De stengels worden tot 80 centimeter hoog en staan tijdens de bloei opvallend rechtop. Omdat de bloeiwijzen tijdens de vruchtzetting naar elkaar toe neigen, willen de onderzoekers deze nieuw rus de Nederlandse naam ‘samengetrokken rus’ geven. Juncus dudleyi is inheems in bijna heel gematigd Noord-Amerika. In Europa is hij tot nu toe op slechts enkele plekken gevonden, waaronder in Schotland, Duitsland en Oostenrijk. Daarnaast komt hij ook in Japan voor. We vermoeden dat Juncus dudleyi zich op dezelfde manier verspreidt als Juncus tenuis. Wanneer de doosvruchten rijp zijn en bij regen openspringen, zijn de zaden opgezwollen tot een kleverige substantie, die een beetje op kikkerdril lijkt. In deze vorm worden ze gemakkelijk door voorbijgangers meegenomen. Dat Juncus dudleyi zich in Europa tot dusverre minder succesvol heeft weten te verspreiden dan Juncus tenuis komt waarschijnlijk doordat hij meer eisen stelt aan zijn leefomgeving.

	Juncus dudleyi

Juncus x sallandiae 
De nieuwe hybride is een volledig steriele plant die net als Juncus dudleyia alleen onderaan de stengels bebladerd is. De hele plant is opvallend lichtgroen met een rossige gloed waardoor hij een beetje plastic achtig aandoet. Het is opmerkelijk dat er nooit een hybride tussen de tengere en de samengetrokken rus in Amerika gevonden is; daar komen beide soorten ook veelvuldig in elkaars nabijheid voor. Hybridisatie komt vaak voor op plekken waar een milieuverandering is opgetreden. Wellicht heeft het graven van het nieuwe waterbergingsgebied bij Nieuwleusen de hybridisatie gestimuleerd.

Waterbergingsgebied
Naar aanleiding van het optreden van extreme wateroverlast in het midden van de jaren negentig van de vorige eeuw heeft Het Waterschap Groot Salland besloten om twee procent van de cultuurgronden in het gebied in te richten als waterbergingsgebied. Hierdoor treedt op verschillende plaatsen kwel op. Zowel de tengere als de samengetrokken rus houden van natte gebieden als slootoevers, randen van bronnen en natte kustgebieden. De vegetatie in het gebied is nog sterk in ontwikkeling. Het valt echter op dat schijngrassen (zeggen en russen; Cyperaceae en Juncaceae) het veel beter doen dan de echte grassen (Poaceae). Daarnaast is het verbazingwekkend hoeveel soorten, waaronder veel bijzondere, het gebied hebben gevonden.

Tekst: Albert Corporaal & Joop Schaminée Alterra Wageningen UR en Sara Mulder, De Natuurkalender
Foto: Albert Corporaal
Figuur: USDA-NRCS PLANTS Database