De vossebesbladgast

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging op dinsdag 14 juli 2009

Deze week, op het hoogtepunt van het bosbessenseizoen, overwinnen veel mensen hun angst om tekenbeten op te lopen en gaan bosbessen plukken. Ze lopen daarbij kans de paddestoel vossebesbladgast tegen te komen.

De vossebesbladgast (Exobasidium vaccinii) is een parasiet die gallen vormt op de bladeren van de vossenbes (rode bosbes, Vaccinum vitis-idaea). Ze behoort tot een familie van paddenstoelen die geen vruchtlichaam maken, maar hun sporen vormen op de aangetaste bladeren van hun gastheer.

De aangetaste bladeren van de vossenbes vormen verdikte lepelvormige bladeren van ongeveer een centimeter in diameter die aan de bovenkant bij rijpheid rood verkleuren. De onderzijde vormt een wittige poederige laag waar de sporen gevormd worden. Nadat de sporen gerijpt en door de wind verspreid zijn sterven de gallen, en dus ook de paddenstoel die deze veroorzaken, snel af. Anders dan bij vele andere paddenstoelen moet de vossebesbladgast dus ieder jaar opnieuw een vossenbesstruik vinden om te infecteren. De vossebesbladgast wordt in de korte periode dat ze herkenbaar is aan de roodverkleurde gallen weinig gevonden. Met de gevaren van teken tegenwoordig wordt dat in de toekomst wellicht nog minder. Het maken van de foto’s, in een overigens wildrijk gebied, leverde mij in korte tijd niet minder dan 7 tekenbeten op.

In de gematigde streken komen de verschillende soorten bladgasten uitsluitend voor op plantensoorten van de heidefamilie waartoe ook bosbes en vossenbes behoren. Al deze soorten bladgasten zijn parasieten die meestal slechts op één soort plant voorkomen De meest spectaculaire soort in ons land komt voor op Rhododendron en Azalea. deze bladgast vormt grote roze tot rood gekleurde gallen in de toppen van de struiken. Vroeger leverde dit voor de kwekers van deze gewassen nogal eens schade op. Tegenwoordig wordt deze soort weinig gevonden. In tropische gebieden groeit ook een bladgast op de bladeren van thee: dit veroorzaakt ook schade aan het gewas. De theeplant behoort overigens ook tot de heidefamilie.

Vossenbessen hebben in onze streken weinig economische waarde. Dat is anders met cranberries die in Amerika op grote schaal gekweekt worden. In Nederland komt de cranberry op Terschelling voor. De twee soorten bladgasten die hier in Noord-Amerika op groeien zijn ondanks hun lichte sporen in Nederland tot nog toe niet gevonden.

Meld een vondst van de vossebesbladgast op Telmee.nl of Waarnemingen.nl.

Tekst & foto’s: Menno Boomsluiter Nederlandse Mycologische Vereniging