Bestuivers in het nauw: hoe landschapselementen kunnen helpen

Wilde bestuivende insecten staan onder grote druk in Nederland. Vergeleken met vroeger horen we steeds minder gezoem, met name op het platteland. Terwijl Nederland voor meer dan de helft bestaat uit boerenland. De agrarische sector kan daarom een grote bijdrage leveren aan de bescherming van bestuivers en hun leefomgeving, door rekening te houden met factoren als nestgelegenheid en voedselaanbod. Op verzoek van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft Naturalis Biodiversity Center uitgezocht wat de rol van landschapselementen is voor wilde bestuivers en honingbijen.

Bestuivers aantrekken

Een landschapselement kan een verscheidenheid aan bestuivers aantrekken doordat ze voedsel en veiligheid biedt. Voorbeelden van landschapselementen zijn bomenrijen, akkerranden, heggen, vijvers en sloten. Maar ook braakliggend land, vanggewassen en stikstofbindende gewassen kunnen waardevolle gebieden zijn voor bestuivende insecten.

Eco-regelingen

Wat de rol is van die verschillende landschapselementen is door Naturalis-onderzoekers in kaart gebracht. Daarvoor hebben ze relevante gebieden in Nederland verdeeld in acht categorieën, met ieder hun eigen waarde voor bestuivers. De gebieden maken deel uit van eco-regelingen, waar agrariërs gebruik van kunnen maken. Deze eco-regelingen zijn gesubsidieerde maatregelen om water, bodem en luchtkwaliteit te verbeteren en het aantal soorten planten en dieren te verhogen.

De onderzoekers beantwoorden in het rapport de volgende vragen:

• Welke landschapselementen in landbouwgebieden kunnen essentieel zijn voor het behoud van wilde bestuivers?
• Welke landschapselementen in Nederlandse natuurgebieden zijn essentieel voor het behoud van wilde bestuivers en hoe kunnen die het beste worden ingericht wat betreft het voedselaanbod en de nestgelegenheid?
• Voor welke van deze landschapselementen is de concurrentie met honingbijen in potentie het grootst?

De laatste vraag betreft de mogelijke concurrentie voor voedsel tussen honingbijen, gehouden en geplaatst door imkers, en wilde bestuivers. Het rapport geeft inzicht in hoe landschapselementen de kwaliteit van het leefgebied voor bestuivers verbeteren en daarmee het risico op competitie met honingbijen verminderen.

De waarde van landschapselementen?

Om de vragen te beantwoorden is per landschapselement uitgewerkt wat de toegevoegde waarde is voor vijf groepen bestuivende insecten: honingbijen, wilde bijen (exclusief hommels), hommels, zweefvliegen, dagvlinders en nachtvlinders. "Ook geeft het rapport praktische tips voor toepassingen in het agrarisch gebied", vertelt onderzoeker Merijn Moens. "Zo bieden we handvatten om de elementen succesvol in te richten en te beheren."

Daarmee bevat het rapport relevante kennis voor een breed publiek dat de bloemenrijkdom en nestgelegenheid voor bestuivers wil verhogen in een gebied. "Het rapport vat kennis uit de literatuur samen over wat een gebied nu interessant maakt voor bestuivers", vertelt Moens. Hij hoopt dat er in de toekomst met de nieuwe kennis en veranderingen in de landbouw, weer volop gezoem te horen is in de oevers en heggen van landbouwgrond.

Meer informatie

• Rapport Optimale inrichting van landschapselementen voor wilde bestuivers en honingbijen (pdf: 7,0 MB) - Een overzicht van de kennis beschikbaar in de literatuur.
• Het rapport is opgenomen in de vraagbaakwebsite Wegwijzer Bestuivers waar meer dan 360 kennisbronnen te vinden zijn.
• Wie benieuwd is hoe de het gaat met de bestuivers in je eigen omgeving kan nog tot en met 24 april meedoen aan de Nationale Bijentelling.

Tekst: Marten Schoonman en Merijn Moens, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Merijn Moens, Naturalis Biodiversity Center