Warm februariweer veroorzaakt vroege piek in kraanvogeltrek

Donderdag 15 februari was een uitzonderlijk warme dag. Vanuit Zuid-Frankrijk werd met een stevige zuidenwind zachte lucht aangevoerd. Daardoor werd het in De Bilt die dag 15,5 graden, de warmste 15 februari ooit gemeten. Voor kraanvogels, die normaal gesproken rond begin maart hun migratiepiek hebben, gaf deze combinatie van ‘gunstige omstandigheden’ (rugwind en warmer weer) een trigger voor een zeer vroege migratiegolf. Iets wat de laatste jaren steeds vaker voorkomt.

Gevoelige vogels

Kraanvogels lijken bijzonder gevoelig voor klimaatverandering als het gaat om hun trekgedrag. Een studie uit Spanje laat zien dat elke graad opwarming in gemiddelde temperatuur zorgt voor een 11,6 dagen vroegere piek in de voorjaarstrek, veel meer dan bij andere trekvogels tot nu toe gevonden was. De belangrijkste oorzaak hiervoor is de beschikbaarheid van voldoende water om te drinken en te rusten. In hun overwinteringsgebieden in Spanje gebruiken kraanvogels ondiepe zoutlagunes om veilig te rusten en moeten ze in de omgeving zoet water vinden om te drinken. Door het opwarmende en opdrogende klimaat worden kraanvogels gedwongen om eerder te vertrekken als de watervoorraden opdrogen. Aan de andere kant hebben ze wel voldoende tijd nodig om reserves op te bouwen voor de lange reis naar het noorden, waardoor ze mogelijk in de knel komen in het kiezen tussen twee kwaden.

Kortere trek

Naast een vroeger vertrek in het voorjaar zien we ook dat steeds meer kraanvogels een kortere reis maken. Het milde winterweer op onze breedtegraad zorgt ervoor dat kraanvogels hun strategie aanpassen en steeds noordelijker overwinteren, in Frankrijk en zelfs in Noord Duitsland. Hierdoor is de gemiddelde reisafstand van kraanvogels in een periode van tien jaar bijna 1.400 kilometer korter geworden, van 2.041 kilometer in 1997 naar 677 kilometer in 2007. Maar niet alleen klimaatverandering draagt hieraan bij. Het positieve nieuws is dat herstel van veengebieden en het massaal cultiveren van mais in noordoost Duitsland gunstige omstandigheden bieden om de winter noordelijker door te brengen, dichterbij de broedgebieden.

Komt er nog een piek?

Er zijn dus meerdere redenen waarom kraanvogels steeds vroeger in het voorjaar naar het noorden trekken. De piek van vorige week lijken vooral kraanvogels te zijn geweest die in Frankrijk, dus dichterbij huis, de winter hebben doorgebracht. Het warme weer en de gunstige wind gaf deze kraanvogels het zetje om dit jaar extra vroeg te 'pieken'. Toch zijn nog lang niet alle kraanvogels gevlogen. Dit jaar staan de lagunes in de Spaanse overwinteringsgebieden nog goed vol, waardoor we nog wel een piek kunnen verwachten begin maart. Het voordeel is dat juist deze vogels vaker over Nederland vliegen dan de vroege trekkers. Voldoende kans dus om nog kraanvogels te zien trekken dit voorjaar. Houd de Kraanvogelradar daarom goed in de gaten!

Tekst: Koen de Koning, Earth Systems and Global Change Group, Wageningen University
Foto's: Koen de Koning (leadfoto); Kraanvogelradar; José Vicente Ferrández