Zomerse piek in activiteit van besmette teken valt samen met piek in tekenbeetmeldingen
De Natuurkalender, RIVM, Wageningen UniversityVan 2009 tot en met 2016 vingen vrijwilligers elke maand teken met een wit doek op steeds dezelfde plek. Dat deden zij in het kader van het Natuurkalenderprogramma van Wageningen University. In twaalf gebieden (zie kaart) werden van januari 2009 tot en met juni 2016 bijna 27 duizend tekennimfen gevangen (zie foto naar onderen voor de verschillende levensstadia van de teek). De resultaten werden eerder dit jaar gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Parasites and Vectors (pdf; 1,9 MB).
Aantal actieve teken in juni het hoogst
De maandelijkse vangsten van de teken lieten zien dat het aantal actieve nimfen vanaf maart toeneemt, piekt in juni en daarna weer geleidelijk daalt. Dit verklaart mede waarom rond die periode zoveel tekenbeten op Tekenradar.nl gemeld worden: ongeveer vijftig procent van alle jaarlijkse tekenbeetmeldingen wordt gedaan in juni en juli. Het aantal gevangen teken varieerde sterk tussen de vanglocaties. In Veldhoven, Wassenaar en Gieten werden de meeste teken gevangen en Kwade Hoek, Schiermonnikoog en Bilthoven hadden de laagste aantallen. Dit betekent niet dat de tekenaantallen overal rond de vanglocaties zo hoog of laag zijn. Op lokaal niveau kunnen de aantallen zelfs binnen honderd meter al sterk verschillen.
15 procent teken besmet met lymebacterie
Van alle gevangen teken zijn er ruim 14 duizend door het RIVM getest op de aanwezigheid van de lymebacterie (Borrelia burgdorferi). Over de hele periode bleek gemiddeld 14,7% van de nimfen besmet te zijn. In sommige gebieden was slechts 5% besmet, maar in andere gebieden wel 26%. Het percentage besmette teken varieert ook binnen het jaar. In maart bleek gemiddeld 9,7% van de teken besmet. Dat loopt geleidelijk op tot 16,1% in augustus om daarna weer te dalen.
Percentage besmette teken daalt over de jaren
In de tekenvanglocaties is het percentage besmette nimfen in de periode 2009 tot en met 2016 gedaald van 18% in de eerste twee jaar naar 12% in de laatste paar jaar van de studie. Het is nog onduidelijk wat de oorzaak is van deze afname. Er is verder onderzoek nodig om een duidelijke oorzaak hiervoor aan te kunnen wijzen, omdat de onderliggende wisselwerking tussen teken, lymebacteriën, wilde dieren en de leefomgeving erg complex is. Ook is onduidelijk of deze trend zich na 2016 heeft doorgezet.
Aantal actieve teken stijgt, aantal besmette teken blijft gelijk
Het aantal actieve teken is in de onderzoeksperiode in de twaalf gebieden juist toegenomen. Door deze toename bleef, ondanks de afname van de besmettingspercentages, het aantal besmette teken ongeveer gelijk. Het percentage besmette teken is weliswaar het hoogst in augustus, maar het aantal besmette teken blijkt het hoogste te zijn in juni. Dat komt doordat er in die maand veel meer teken actief zijn. Het risico op de ziekte van Lyme wordt waarschijnlijk vooral bepaald door het aantal actieve besmette teken, en dat varieert tussen de nul en zes besmette teken per tweehonderd vierkante meter.
Aantal tekenbeetmeldingen in juni en juli het hoogst
De piek van de aantallen actieve teken valt samen met de piek van tekenbeetmeldingen op Tekenradar.nl (zie figuur hieronder). Het is dan niet alleen vaak mooi weer, wat mensen uitnodigt om naar buiten te gaan, maar het is ook de periode dat teken het meest actief zijn. De tekenactiviteitsverwachting is momenteel hoog tot zeer hoog.
Controleer daarom uw lichaam en uw kleding dus op tekenbeten als u in het groen bent geweest. Heeft u een tekenbeet? Haal de teek snel weg. Tekenbeten kunt u melden op Tekenradar.nl.
Meer informatie
- Artikel Seasonal patterns and spatial variation of Borrelia burgdorferi (sensu lato) infections in Ixodes ricinus in the Netherlands (pdf; 1,9 MB)
- Tekenactiviteitsverwachting Nature Today
- Tekenradar.nl
- Expertisecentrumlyme.nl
- RIVM
Tekst: Arnold van Vliet, Nienke Hartemink, Gerrit Gort, Willem Takken, Wageningen University & Research; Hein Sprong, Manoj Fonville, RIVM; Frans Jacobs, NVWA; Fedor Gassner, Gassner Biologisch Risico Advies
Foto's: Fedor Gassner; RIVM; Tekenradar.nl
Kaart: Hartemink en collega's in Parasites & Vectors, CC BY 4.0-licentie