Wordt de marmerkreeft de volgende succesvolle invasieve rivierkreeft?

De komst van niet-inheemse soorten kan negatieve gevolgen hebben voor onze biodiversiteit en economie. Zo kunnen ze alle waterplanten in een systeem opeten, met slechte waterkwaliteit tot gevolg. Ook graven ze holen die oevers kunnen aantasten, waardoor boeren land verliezen. Om de gevolgen te verkleinen, is kennis nodig van functionele eigenschappen van soorten. Deze kennis kan helpen bij het voorspellen van risico’s op het invasief worden van niet-inheemse soorten. In een recente studie van de Universiteit van Amsterdam en Naturalis Biodiversity Center is gekeken naar dertien verschillende kenmerken van vijftien soorten rivierkreeften die in Nederland voorkomen in de natuur of in de handel, waarvan er zes succesvolle invasieve soorten zijn. 

Waarom invasieve soorten zo succesvol zijn

Door de kenmerken van alle soorten te vergelijken, blijken succesvolle en niet-succesvolle invasieve soorten zich vooral te onderscheiden door een brede milieutolerantie, herkomst uit een gematigd klimaat in het oorspronkelijke verspreidingsgebied, een groot verspreidingsvermogen en het vaker per jaar produceren van veel eieren of het gebruiken van ongeslachtelijke voortplanting.

Of een nieuwkomer een beetje succes kan hebben in Nederland, hangt af van zijn eigenschappen. Soorten die van huis uit ook al een gematigd klimaat gewend zijn, hebben het makkelijker, en soorten die zich sneller kunnen voortplanten - zeker als dat ongeslachtelijk kan, en/of meerdere keren per jaar - verspreiden zich sneller over een nieuwe plek. Goed bestand zijn tegen verschillende leefomgevingen helpt ook: als een soort geen problemen heeft met wat minder zuurstof of een wat hoger zoutgehalte van het water, bijvoorbeeld.  

Verschillende soorten hebben verschillende kenmerken

Niet alle succesvolle invasieve soorten hebben dezelfde kenmerken. De rode rivierkreeft (Procambarus clarkii) produceert bijvoorbeeld veel nakomelingen, migreert over lange afstanden en vertoont agressief gedrag: in 2017 moest de politie in Leidschendam mensen oproepen om niet langer te bellen over de 'schorpioenen' op straat. De gevlekte rivierkreeft (Faxonius limosus) is aangepast aan een kouder klimaat, kan zich ongeslachtelijk voortplanten en heeft een brede milieutolerantie. 

Kennis over de eigenschappen van soorten kan helpen bij het voorspellen van risico’s op het invasief worden van niet-inheemse soorten. Op basis van dit onderzoek verwachten we dat de marmerkreeft (Procambarus virginalis, vroeger P. fallax forma virginalis) een volgende succesvolle invasieve soort in Nederland kan worden. Deze zogenaamde marmerkreeft is een soort die in de jaren 90 plotseling is opgedoken in de Duitse aquariumhandel, en is al eens eerder in Nederland aangetroffen in het wild.

Meer informatie

Het volledige artikel is hier te lezen: Functional traits explain crayfish invasive success in the Netherlands.

Tekst: Tiedo van Kuijk, Naturalis Biodiversity Center, Universiteit van Amsterdam, Koos Biesmeijer, Naturalis Biodiversity Center, Berry van der Hoorn, Naturalis Biodiversity Center en Piet Verdonschot, Universiteit van Amsterdam
Foto’s: Bram Koese, EIS kenniscentrum Insecten