Live fast, love hard and die young: het nieuwe motto van de levendbarende hagedis?

Tegen 2100 zou de algemene temperatuur op de aarde met twee graden stijgen. Voor veel dieren is dat een grote verandering. Vooral reptielen zullen het daar niet altijd gemakkelijk mee hebben, want zij zijn voor hun lichaamstemperatuur sterk afhankelijk van hun omgeving. Een recent Frans onderzoek bewijst bijvoorbeeld dat de levendbarende hagedis initieel baat heeft bij de opwarming, maar dat die op lange termijn veel meer negatieve gevolgen zal ervaren.

De levendbarende hagedis kreeg zijn naam omdat hij zich voortplant via eieren die in het lichaam van het vrouwtje bevrucht en uitgebroed worden. Dat fenomeen wordt ovoviviparie genoemd. Het verspreidingsgebied van de hagedis met zijn lange staart strekt zich uit over Europa en Azië, waarvan België en Nederland de zuidelijke grens vormen.

Om de impact van het klimaat op de hagedis na te gaan, bestudeerde het Franse onderzoeksteam gedurende een jaar achttien populaties levendbarende hagedissen. Dat gebeurde in een proefomgeving waarvan het klimaat gelijkgesteld werd aan de omstandigheden die voorspeld werden voor het einde van de 21e eeuw. Initieel leek de temperatuurstijging van twee graden geen slechte zet: de jonge hagedissen groeiden sneller, werden sneller geslachtsrijp en konden vroeger aan de voortplanting beginnen. Toch zorgde de verhoging er eveneens voor dat de volwassen exemplaren meer moeite hadden om te overleven, door hun voorkeur voor een koel en vochtig klimaat. In eerste instantie leidde dat tot een verminderde aangroei van de populaties. Volgens de onderzoekers zou dat uiteindelijk zelfs leiden tot het uitsterven van de bestudeerde populaties in slechts 20 jaar.

De resultaten doen alarmbellen rinkelen, maar de wetenschappers veronderstellen dat het proces in realiteit niet zo snel zal gaan als het onderzoek doet vermoeden. “Niet meteen de volledige soort, maar wel de populaties aan de meer zuidelijk gelegen randen van het verspreidingsgebied zullen bedreigd worden”, klinkt het bij Elvire Bestion, medeauteur van het onderzoek. Daar zitten België en Nederland jammer genoeg bij. In totaal zou het om 14 tot 30 procent van het totale aantal Europese levendbarende hagedissen gaan. Het precieze cijfer zal afhankelijk zijn van de uitstoot van koolstofdioxide, die ook bijdraagt aan de klimaatverandering.

Toch is er nog hoop, en die ligt bij de vrouwelijke hagedissen. Onder normale omstandigheden brengen de vrouwtjes slechts één nest per lente voort. De temperatuursverhoging zou daar echter verandering in kunnen brengen via een extra broedsel in de zomer. Met in het achterhoofd ook de vroegere geslachtsrijpheid en de grotere sterfte onder volwassenen, zal het levensverloop van de levendbarende hagedis dus veranderen: van relatief lang en rustig met weinig nakomelingen, naar korter, maar reproductief veel intensiever. En dat is misschien waar de toekomst van de levendbarende hagedis ligt, in zijn omschakeling naar live fast, love hard and die young.

Tekst: Erin De Wolf, Natuurpunt en Dominique Verbelen, Natuurpunt Studie
Foto: Maarten Jacobs